സ്വതന്ത്ര രാഷ്ട്രം; സ്വതന്ത്രരല്ലാത്ത ജനങ്ങൾ

'ലോകം ഇന്ത്യയെ നോക്കുകയാണ്' എന്ന് പ്രധാനമന്ത്രി നരേന്ദ്ര മോദി കഴിഞ്ഞ കുറച്ച് മാസങ്ങളായി നമ്മോട് പറഞ്ഞുകൊണ്ടിരിക്കുന്നു. ഈ വാക്കുകള്‍, അല്ലെങ്കില്‍ അവയുടെ ഹിന്ദി ഭാഷ്യത്തില്‍, മാര്‍ച്ചില്‍ പ്രധാനമന്ത്രി നടത്തിയ പ്രസംഗങ്ങളില്‍ (പ്രത്യക്ഷത്തില്‍ ഇന്ത്യയെ 'ഒരു ഉല്‍പാദന ശക്തികേന്ദ്രം' എന്ന നിലയില്‍), മെയ് മാസത്തില്‍ ('ലോകം ഇന്ത്യയുടെ സ്റ്റാര്‍ട്ടപ്പുകളെ ഭാവിയായി കാണുന്നു'), ജൂണില്‍ ('ലോകം ഇന്ന് ഇന്ത്യയുടെ കഴിവുകളെ നോക്കി അതിന്റെ പ്രകടനത്തെ പ്രശംസിക്കുന്നു'), ജൂലൈയില്‍ (ഉത്തര്‍പ്രദേശില്‍ ഒരു എക്‌സ്പ്രസ് വേയുടെ ഉദ്ഘാടന വേളയില്‍ ഈ വാചകം ഉപയോഗിച്ചപ്പോള്‍) എന്നിവയില്‍ പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്.

ലോകം ശരിക്കും ഇന്ത്യയെയാണ് ശ്രദ്ധിക്കുന്നത് - ഇന്ത്യയെ ഉറ്റുനോക്കണമെന്നില്ലെങ്കിലും - ആഗോള സാമ്പത്തിക, സാമൂഹിക, രാഷ്ട്രീയ സൂചികകളുടെ ഒരു പട്ടികയും നമ്മുടെ രാജ്യം അവയില്‍ എവിടെ നില്‍ക്കുന്നു എന്നതും ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്ന ആകാര്‍ പട്ടേലിന്റെ പ്രൈസ് ഓഫ് ദി മോദി ഇയേഴ്‌സ് എന്ന പുസ്തകത്തില്‍ വിശദീകരിക്കുന്നു. മിക്കവാറും എല്ലാ സൂചികകളിലും ഇന്ത്യയുടെ താഴ്ന്ന, ചിലപ്പോള്‍ വിലാപകരമായ താഴ്ന്ന സ്ഥാനം സൂചിപ്പിക്കുന്നത്, ലോകം നമ്മെക്കുറിച്ച് കണ്ടെത്തുന്ന കാര്യങ്ങള്‍ പ്രധാനമന്ത്രി പ്രഖ്യാപിക്കുന്നതിന് ഒരു പരിധിവരെ വിപരീതമായിരിക്കാം എന്നാണ്. ഉദാഹരണത്തിന്, ഹെന്‍ലി പാസ്‌പോര്‍ട്ട് ഇന്‍ഡക്‌സില്‍ ഇന്ത്യ 85-ാം സ്ഥാനത്തും, ഇന്റര്‍നാഷണല്‍ ഫുഡ് പോളിസി റിസര്‍ച്ച് ഇന്‍സ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന്റെ ആഗോള വിശപ്പ് സൂചികയില്‍ 94-ാം സ്ഥാനത്തും, വേള്‍ഡ് ഇക്കണോമിക് ഫോറത്തിന്റെ ഹ്യൂമന്‍ കാപ്പിറ്റല്‍ ഇന്‍ഡക്‌സില്‍ 103-ാം സ്ഥാനത്തും, ഐക്യരാഷ്ട്രസഭയുടെ മാനവിക വികസന സൂചികയില്‍ 131-ാം സ്ഥാനത്തുമാണ് ഇന്ത്യ. 2014 ല്‍ നരേന്ദ്ര മോദി പ്രധാനമന്ത്രിയായതിന് ശേഷം ഈ സൂചികളില്‍ പലതിലും ഇന്ത്യയുടെ സ്ഥാനം ഇടിഞ്ഞു.

ഒരു രാഷ്ട്രം എന്ന നിലയിലും ഒരു ജനതയെന്ന നിലയിലും ഭരണഘടനയില്‍ പ്രതിപാദിച്ചിട്ടുള്ള ആദര്‍ശങ്ങള്‍ നാം എത്രത്തോളം നിറവേറ്റി? നമ്മുടെ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനുവേണ്ടി പോരാടിയവരുടെ പ്രതീക്ഷകള്‍ വീണ്ടെടുത്തോ?

ലോകം നമ്മെക്കുറിച്ച് എന്തു വിചാരിക്കുന്നു എന്നത് പ്രധാനമാണ്. എന്നാല്‍, നാം നമ്മെക്കുറിച്ചു എന്തു വിചാരിക്കുന്നു എന്നത് ഒരുപക്ഷേ അതിലും പ്രധാനമാണ്. ബ്രിട്ടീഷ് കൊളോണിയല്‍ ഭരണത്തില്‍ നിന്ന് സ്വാതന്ത്ര്യം ലഭിച്ചതിന്റെ എഴുപത്തിയഞ്ചാം വാര്‍ഷികം അടുത്തുനില്‍ക്കേ, നാം നമ്മോടുതന്നെ ചോദിക്കണം: ഇന്ത്യയുടെ അവസ്ഥ എന്താണ്? അവിടത്തെ ജനങ്ങളുടെ അവസ്ഥ എന്താണ്? ഒരു രാഷ്ട്രം എന്ന നിലയിലും ഒരു ജനതയെന്ന നിലയിലും ഭരണഘടനയില്‍ പ്രതിപാദിച്ചിട്ടുള്ള ആദര്‍ശങ്ങള്‍ നാം എത്രത്തോളം നിറവേറ്റി? നമ്മുടെ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനുവേണ്ടി പോരാടിയവരുടെ പ്രതീക്ഷകള്‍ വീണ്ടെടുത്തോ?

2015-ല്‍ ഞാന്‍ ഇന്ത്യയെ 'തെരഞ്ഞെടുപ്പില്‍ മാത്രമുള്ള ജനാധിപത്യം' എന്ന് വിശേഷിപ്പിച്ചു. അതിലൂടെ ഞാന്‍ ഉദ്ദേശിച്ചത് തെരഞ്ഞെടുപ്പുകള്‍ പതിവായി നടക്കുമ്പോള്‍ തന്നെ, അതിനിടയിലെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍ ഫലത്തില്‍ ഉത്തരവാദിത്തം ഇല്ല എന്നാണ്. പാര്‍ലമെന്റ്, പത്രങ്ങള്‍, സിവില്‍ സര്‍വീസ് മുതലായവ തീരെ ഫലപ്രാപ്തി ഇല്ലാത്തതോ വിട്ടുവീഴ്ച ചെയ്യുന്നവരായോ ആയിത്തീര്‍ന്നു. അധികാരത്തില്‍ ഇരിക്കുന്ന പാര്‍ട്ടിയുടെ അതിക്രമങ്ങള്‍ക്കെതിരെ അവര്‍ ഒന്നും ചെയ്യുന്നില്ല. ഇപ്പോള്‍, ആദ്യം പറഞ്ഞ യോഗ്യതയില്‍ പോലും നോക്കിയാല്‍, 'തെരഞ്ഞെടുപ്പ് മാത്രം', നിലനിര്‍ത്താന്‍ പ്രയാസമാണ് തോന്നുന്നു. ഇലക്ടറല്‍ ബോണ്ട് സ്‌കീമിന്റെ അവ്യക്തത, തെരഞ്ഞെടുപ്പ് കമീഷന്റെ പക്ഷപാതിത്വം, തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട സംസ്ഥാന സര്‍ക്കാരുകളെ അട്ടിമറിക്കാന്‍ ഉപയോഗിച്ച ബലപ്രയോഗവും കൈക്കൂലിയും എന്നിവ അര്‍ഥമാക്കുന്നത് തിരഞ്ഞെടുപ്പുകള്‍ പോലും പൂര്‍ണ്ണമായും സ്വതന്ത്രമോ നീതിയുക്തമോ അല്ല, അല്ലെങ്കില്‍ അവയുടെ ഫലങ്ങള്‍ എല്ലായ്‌പ്പോഴും ബഹുമാനിക്കപ്പെടുന്നില്ല എന്നാണ്.

സമീപ വര്‍ഷങ്ങളില്‍ വിയോജിപ്പുകളെ അടിച്ചമര്‍ത്തുന്നതില്‍ ഇന്ത്യന്‍ ഭരണകൂടം കൂടുതല്‍ ക്രൂരരായി മാറിയിരിക്കുന്നു. സര്‍ക്കാരിന്റെ സ്വന്തം കണക്കുകള്‍ പ്രകാരം, 2016 നും 2020 നും ഇടയില്‍, 24,000 ലധികം ഇന്ത്യക്കാരെ നിയമവിരുദ്ധ (പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍) പ്രിവന്‍ഷന്‍ ആക്ട് (യു.എ.പി.എ) പ്രകാരം അറസ്റ്റ് ചെയ്തു, അതില്‍ ഒരു ശതമാനത്തില്‍ താഴെ മാത്രമാണ് യഥാര്‍ഥത്തില്‍ ശിക്ഷിക്കപ്പെട്ടത്. ബാക്കിയുള്ള 99% പേരുടെയും ജീവിതം ഭ്രാന്തും പ്രത്യയശാസ്ത്രപരമായി നയിക്കപ്പെടുന്നതുമായ ഒരു ഭരണകൂട സംവിധാനത്താല്‍ തകര്‍ന്നടിഞ്ഞു. മാധ്യമങ്ങള്‍ക്കെതിരായ ആക്രമണങ്ങളും കൂടുതല്‍ രൂക്ഷമാണ്. ആകാര്‍ പട്ടേല്‍ തന്റെ പുസ്തകം ഇപ്പോള്‍ അപ്‌ഡേറ്റ് ചെയ്തിരുന്നെങ്കില്‍, ലോക പത്രസ്വാതന്ത്ര്യ സൂചികയില്‍ ഇന്ത്യ 142-ന് പകരം 150-ാം സ്ഥാനത്ത് എത്തുമായിരുന്നു.

അടിച്ചമര്‍ത്തലിന്റെ ഈ കാലാവസ്ഥയില്‍, ഉന്നത സ്ഥാനീയമായ ജുഡീഷ്യറി പലപ്പോഴും പൗരനെതിരെ ഭരണകൂടത്തിനൊപ്പം നില്‍ക്കാന്‍ തീരുമാനിച്ചുവെന്ന വാര്‍ത്തകള്‍ നിരാശാജനകമാണ്. അതിനാല്‍, പ്രതാപ് ഭാനു മേത്ത അടുത്തിടെ എഴുതിയതുപോലെ, 'അവകാശങ്ങളുടെ സംരക്ഷകരെന്നതിന് പകരം, സുപ്രീംകോടതി ഇപ്പോള്‍ അതിന് ഒരു പ്രധാന ഭീഷണിയാണ്.' (https://indianexpress. com/article/opinion/columns/pratap-bhanu-mehta-by-upholding-pmla-­sc-puts-its-stamp-on-kafkas-law­ -8057249/) ഭരണഘടനാ പണ്ഡിതനായ അനുജ് ഭുവാനിയ 'പ്രധാനമന്ത്രി നരേന്ദ്ര മോദിയുടെ ഭൂരിപക്ഷ ഭരണത്തിന് സുപ്രീം കോടതിയുടെ സമ്പൂര്‍ണമായി കീഴടങ്ങി' എന്ന് പറഞ്ഞു. 'മോദി കാലഘട്ടത്തില്‍, സര്‍ക്കാര്‍ അതിക്രമങ്ങള്‍ തടയുക എന്ന നിലയില്‍ ഭരണഘടനാപരമായ പങ്ക് നിര്‍വഹിക്കുന്നതില്‍ കോടതി പരാജയപ്പെട്ടുവെന്ന് മാത്രമല്ല, മോദി സര്‍ക്കാരിന്റെ അജണ്ടയുടെ ഉച്ചഭാഷണിയായി പ്രവര്‍ത്തിക്കുകയും ചെയ്തു. ഭരണകൂട അധാര്‍മികതയ്‌ക്കെതിരെ പൗരന്മാര്‍ക്ക് ഒരു കവചം എന്ന നിലയില്‍ നിന്ന് മാറുക മാത്രമല്ല, എക്‌സിക്യൂട്ടീവിന്റെ ആജ്ഞയനുസരിച്ച് പ്രയോഗിക്കാന്‍ കഴിയുന്ന ശക്തമായ വാളായി അത് പ്രവര്‍ത്തിക്കുകയും ചെയ്തു.' (See https:// scroll.in/article/979818/the-crisis-of-legitimacy-plaguing-the-supreme-court-in-modi-era-is-now-hidden-in-plain-sight)

ഏതായാലും, നമ്മുടെ നേതാക്കന്മാര്‍ വരും ദിവസങ്ങളില്‍ നടത്തുന്ന പൊങ്ങച്ചം നിറഞ്ഞ അവകാശവാദങ്ങളില്‍ നാം വഞ്ചിതരാകാതിരിക്കട്ടെ. ലോകം ഇന്ത്യയെ ആദരവോടെയും ആശ്ചര്യത്തോടെയും കാണുന്നില്ല. സ്വയം കാണാനും ചിന്തിക്കാനും കഴിയുന്ന ഇന്ത്യക്കാരും ഇല്ല.

ഇന്ത്യക്കാര്‍ സ്വതന്ത്ര രാഷ്ട്രീയമായി സംസാരിക്കുന്നതിലും സാമൂഹികമായി സ്വതന്ത്രമായി സംസാരിക്കുന്നതിലും വളരെ പിറകിലാണ്. ബ്രിട്ടീഷുകാര്‍ ഈ തീരങ്ങള്‍ വിട്ട് എഴുപത്തിയഞ്ചു വര്‍ഷം കഴിഞ്ഞിട്ടും നമ്മുടെ സമൂഹം അഗാധമായ ശ്രേണി ഘടനയില്‍ തന്നെ തുടരുകയാണ്. 1950-ല്‍ ഇന്ത്യന്‍ ഭരണഘടന ജാതി, ലിംഗ വിവേചനങ്ങള്‍ നിരോധിച്ചു. എന്നിട്ടും അവ വളരെയധികം ശക്തിയോടെ തുടരുന്നു. ക്രിയാത്മകമായ പ്രവര്‍ത്തനം കൊണ്ട് ഊര്‍ജ്ജസ്വലമായ ഒരു ദലിത് പ്രൊഫഷണല്‍ വിഭാഗത്തെ സൃഷ്ടിക്കാന്‍ കഴിഞ്ഞിട്ടുണ്ടെങ്കിലും, സാമൂഹിക ജീവിതത്തിന്റെ പല മേഖലകളിലും ജാതി മുന്‍വിധികള്‍ നിലനില്‍ക്കുന്നു. ബി.ആര്‍ അംബേദ്കര്‍ ജാതിയെ ഉന്മൂലനം ചെയ്യാന്‍ ആഹ്വാനം ചെയ്ത് വര്‍ഷങ്ങള്‍ക്ക് ശേഷവും വളരെ കുറച്ച് മിശ്രവിവാഹങ്ങള്‍ മാത്രമേ ഉള്ളൂ എന്നത് ഇന്ത്യന്‍ സമൂഹം ഇപ്പോഴും എത്രമാത്രം യാഥാസ്ഥിതികമാണ് എന്നതിന്റെ അടയാളമാണ്. ലിംഗഭേദത്തെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം, രണ്ട് സ്ഥിതിവിവരക്കണക്കുകള്‍ നമ്മള്‍ മുന്നോട്ട് വെക്കുന്ന ആദര്‍ശത്തിന് എത്രയോ പിന്നിലാണെന്ന് നമ്മോട് പറയുന്നു. ആദ്യത്തേത് സ്ത്രീ തൊഴില്‍ ശക്തി പങ്കാളിത്ത നിരക്കാണ്, ഇത് ഏകദേശം 25% ആണ്; ഇത് ബംഗ്ലാദേശിനേക്കാള്‍ വളരെ കുറവാണ്. രണ്ടാമത്തേത് ആഗോള ജെന്‍ഡര്‍ ഗ്യാപ്പ് ഇന്‍ഡക്‌സില്‍ ഇന്ത്യയുടെ സ്ഥാനം, (2022 ജൂലൈ വരെ) സര്‍വേ നടത്തിയ 146 രാജ്യങ്ങളില്‍ 135-ാം സ്ഥാനത്തും ആരോഗ്യത്തിന്റെയും അതിജീവനത്തിന്റെയും കാര്യത്തില്‍ ഏറ്റവും കുറവ് (146)ാം സ്ഥാനത്തുമാണ്.

സമൂഹത്തില്‍ നിന്ന് സംസ്‌കാരത്തിലേക്കും മതത്തിലേക്കും നീങ്ങിയാല്‍ അതിലെ ചിത്രവും പ്രത്യേകിച്ച് ആശാവഹമല്ല. ഇന്ത്യക്കാര്‍ക്ക് എന്ത് കഴിക്കാം, എന്ത് ധരിക്കാം, എവിടെ ജീവിക്കാം, അവര്‍ക്ക് എന്ത് എഴുതാം, ആരെ വിവാഹം കഴിക്കാം എന്നതിനെക്കുറിച്ച് ഭരണകൂടവും ജാഗ്രതാ ഗ്രൂപ്പുകളും നല്‍കുന്ന കുറിപ്പടികള്‍ വര്‍ധിച്ചുവരുന്നു. ഒരുപക്ഷേ ഏറ്റവും ആശങ്കാജനകമായത് ഇന്ത്യന്‍ മുസ്‌ലിംകളെ വാക്കിലും പ്രയോഗത്തിലും പൈശാചികവത്കരിക്കുന്നതാണ്. ഇന്ന് ഇന്ത്യയില്‍, മുസ്‌ലിംകള്‍ രാഷ്ട്രീയത്തിലും തൊഴിലുകളിലും വളരെയധികം പ്രാതിനിധ്യം കുറഞ്ഞവരാണ്. തൊഴിലിടങ്ങളിലും മാര്‍ക്കറ്റിലും വിവേചനം കാണിക്കുന്നു, ടെലിവിഷനിലും സോഷ്യല്‍ മീഡിയയിലും പരിഹസിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നു. അവരുടെ കഷ്ടപ്പാടുകളിലും കളങ്കങ്ങളിലും നമ്മുടെ കൂട്ടായ നാണക്കേടുണ്ട്.

സംസ്‌കാരത്തില്‍ നിന്ന് ഞാന്‍ സാമ്പത്തിക ശാസ്ത്രത്തിലേക്ക് തിരിയുന്നു. സമ്പദ് വ്യവസ്ഥയെ കൂടുതല്‍ ഉദാരവത്കരിക്കുമെന്ന് വാഗ്ദാനം ചെയ്താണ് നരേന്ദ്ര മോദി അധികാരത്തിലെത്തിയത്. വാസ്തവത്തില്‍, 1991 ലെ പരിഷ്‌കാരങ്ങള്‍ അവസാനിപ്പിക്കാന്‍ ശ്രമിച്ച സംരക്ഷണവാദത്തിന്റെ ഒരു രൂപത്തിലേക്ക് അദ്ദേഹം ഇന്ത്യന്‍ സമ്പദ്വ്യവസ്ഥയെ മടങ്ങിയെത്തിച്ചിരിക്കുന്നു. നികുതി, കസ്റ്റംസ് വകുപ്പുകളിലെ ഉദ്യോഗസ്ഥര്‍ക്ക് അവരില്‍ നിന്ന് എടുത്ത് കളഞ്ഞ അധികാരങ്ങള്‍ തിരികെ നല്‍കിയതോടെ സംസ്ഥാനത്തിന്റെ ഒരു പുനഃബ്യൂറോക്രാറ്റൈസേഷന്‍ ഉണ്ടായി. ഈ പുതുക്കിയ ലൈസന്‍സ്-പെര്‍മിറ്റ് രാജിന്റെ ഭാരം പ്രത്യേകിച്ചും ചെറുകിട സംരംഭകര്‍ക്ക് അനുഭവപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. അതേസമയം, തൊഴിലില്ലായ്മ നിരക്ക് ഉയര്‍ന്നതാണ്, ഇന്ത്യന്‍ തൊഴിലാളികളുടെ നൈപുണ്യ നിലവാരം കുറവാണ്.

അന്താരാഷ്ട്ര പ്രശസ്തരായ ഒരു കൂട്ടം സാമ്പത്തിക വിദഗ്ധര്‍ സമാഹരിച്ച ലോക അസമത്വ റിപ്പോര്‍ട്ട് 2022 പ്രകാരം ഇന്ത്യയിലെ ജനസംഖ്യയുടെ ഏറ്റവും ധനികരായ ഒരു ശതമാനം ദേശീയ വരുമാനത്തിന്റെ 22ശതമാനം കൈവശം വച്ചിരിക്കുമ്പോള്‍, ഏറ്റവും ദരിദ്രരായ 50ശതമാനം പേര്‍ക്ക് 13ശതമാനം മാത്രമാണ് ഉള്ളത്. 2021 ജൂലൈയില്‍ മുകേഷ് അംബാനിയുടെ ആസ്തി 80 ബില്യണ്‍ ഡോളറായിരുന്നു, ഇത് മുന്‍ വര്‍ഷത്തേക്കാള്‍ 15 ബില്യണ്‍ ഡോളര്‍ കൂടുതലാണ്. ആ വര്‍ഷം ഗൗതം അദാനിയുടെ ആസ്തികളിലെ വളര്‍ച്ച കൂടുതല്‍ ഗംഭീരമായിരുന്നു-13 ബില്യണ്‍ ഡോളറില്‍ നിന്ന് 55 ബില്യണ്‍ ഡോളറായി. (അദാനിയുടെ വ്യക്തിഗത സമ്പത്ത് ഇപ്പോള്‍ 110 ബില്യണ്‍ ഡോളറിന് മുകളിലാണ്). ചരിത്രപരമായി വക്രമായ വരുമാനവും ആസ്തി വിതരണവും കൊണ്ട് ഭാരം പേറുന്ന ഇന്ത്യ കൂടുതല്‍ അസമത്വമുള്ള സമൂഹമായി മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുകയാണ്.

ക്വാണ്ടിറ്റേറ്റീവ് അല്ലെങ്കില്‍ ഗുണപരമായി വിലയിരുത്തിയാലും, 'ഇന്ത്യ @ 75 ' എന്ന റിപ്പോര്‍ട്ട് കാര്‍ഡ് തീര്‍ച്ചയായും സമ്മിശ്രമാണ്. തീര്‍ച്ചയായും, ഈ പരാജയങ്ങളുടെ ഭാരം ഇപ്പോഴത്തെ സര്‍ക്കാരിന്റെ തലയില്‍ മാത്രം ഇടാന്‍ കഴിയില്ല. ജവഹര്‍ലാല്‍ നെഹ്‌റുവിന്റെ കീഴിലുള്ള കോണ്‍ഗ്രസ് ജനാധിപത്യ സ്ഥാപനങ്ങളെ പരിപോഷിപ്പിക്കുകയും മതപരവും ഭാഷാപരവുമായ ബഹുസ്വരതയെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തിരിക്കാം. പക്ഷേ, അത് ഇന്ത്യന്‍ സംരംഭകരില്‍ കൂടുതല്‍ വിശ്വാസം പ്രകടിപ്പിക്കുന്നതിനും നിരക്ഷരത ഇല്ലാതാക്കുന്നതിനും മാന്യമായ ആരോഗ്യ പരിരക്ഷ നല്‍കുന്നതിനുമുള്ള കൂടുതല്‍ കാര്യങ്ങള്‍ ചെയ്യണമായിരുന്നു.

യുദ്ധകാലത്ത് ഇന്ദിരാഗാന്ധി സ്വയം കഴിവുള്ള നേതാവാണെന്ന് തെളിയിച്ചു. എന്നാല്‍, അവരുടെ ഭരണകൂടം സ്വതന്ത്ര സ്ഥാപനങ്ങള്‍ പിടിച്ചെടുത്തതും സമ്പദ് വ്യവസ്ഥക്ക് മേലുള്ള ഭരണകൂട നിയന്ത്രണം ശക്തിപ്പെടുത്തിയതും ഒരു രാഷ്ട്രീയ പാര്‍ട്ടിയെ ഒരു കുടുംബ സ്ഥാപനമാക്കി മാറ്റിയതും തനിക്കു ചുറ്റുമുള്ള ഒരു വ്യക്തിത്വ ആരാധനാ വൃന്ദത്തിന്റെ നിര്‍മാണവും നമ്മുടെ രാഷ്ട്രീയ ജീവിതത്തെയും നമ്മുടെ സാമ്പത്തിക സാധ്യതകളെയും സാരമായി ബാധിച്ചു. നരേന്ദ്ര മോദി പൂര്‍ണ്ണമായും സ്വയം നിര്‍മിച്ചതും കഠിനാധ്വാനിയുമായ ഒരു രാഷ്ട്രീയക്കാരനായിരിക്കാം. എന്നിരുന്നാലും ഇന്ദിരാഗാന്ധിയുടെ സ്റ്റാറ്റിസ്റ്റ് സ്വേച്ഛാധിപത്യ സഹജാവബോധത്തെ അനുകരിക്കുക വഴിയും, ഒപ്പം അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആര്‍.എസ്.എസ് പ്രചോദിത ലോകവീക്ഷണവും കാരണം ചരിത്രകാരന്മാര്‍ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളെ ഇപ്പോള്‍ സംഘ്പരിവാര്‍ ഭക്തന്മാര്‍ ചെയ്യുന്നതിനേക്കാള്‍ കഠിനമായി വിലയിരുത്തുമെന്ന് പ്രതീക്ഷിക്കാം.

വാഗ്ദാനവും ശക്തിയും തമ്മിലുള്ള ഈ വിടവ് വിശകലനം ചെയ്യുമ്പോള്‍, ശക്തരും സ്വാധീനമുള്ളവരുമായ വ്യക്തികളുടെയും അവര്‍ നയിച്ച സര്‍ക്കാരുകളുടെയും പ്രവൃത്തികളിലും (ദുഷ്പ്രവൃത്തികളിലും) നമുക്ക് വിശദീകരണങ്ങള്‍ തേടാം. അല്ലെങ്കില്‍ 'ജനാധിപത്യം ഇന്ത്യന്‍ മണ്ണില്‍ ഒരു ഉന്നത വസ്ത്രധാരണം മാത്രമാണ്, അത് അടിസ്ഥാനപരമായി ജനാധിപത്യ വിരുദ്ധമാണ്' എന്ന അംബേദ്കറുടെ പരാമര്‍ശത്തിന്റെ വെളിച്ചത്തില്‍ നമുക്ക് ഈ വിഷയത്തെ സാമൂഹികമായി വ്യാഖ്യാനിക്കാം. ഒരുപക്ഷേ ഏഴര പതിറ്റാണ്ട് എന്നത് ഇന്ത്യന്‍ സംസ്‌കാരത്തെയും ഇന്ത്യന്‍ ചരിത്രത്തെയും നിര്‍വചിക്കുന്ന സ്വാതന്ത്ര്യമില്ലാത്ത എണ്ണമറ്റ രൂപങ്ങളെ വിപരീതമാക്കാനോ സമൂലമായി ലഘൂകരിക്കാനോ ഉള്ള സമയം വളരെ കുറവാണ്.

ഏതായാലും, നമ്മുടെ നേതാക്കന്മാര്‍ വരും ദിവസങ്ങളില്‍ നടത്തുന്ന പൊങ്ങച്ചം നിറഞ്ഞ അവകാശവാദങ്ങളില്‍ നാം വഞ്ചിതരാകാതിരിക്കട്ടെ. ലോകം ഇന്ത്യയെ ആദരവോടെയും ആശ്ചര്യത്തോടെയും കാണുന്നില്ല. സ്വയം കാണാനും ചിന്തിക്കാനും കഴിയുന്ന ഇന്ത്യക്കാരും ഇല്ല. കാരണം, ഇന്ത്യ ഔപചാരികമായി സ്വതന്ത്ര രാഷ്ട്രമാണെങ്കിലും, രാഷ്ട്രീയമായും സാമൂഹികമായും സാമ്പത്തികമായും സാംസ്‌കാരികമായും സ്ഥാപനപരമായും ഇന്ത്യക്കാര്‍ സ്വതന്ത്രരല്ല. നമുക്ക് ഒരുപാട് ചെയ്യാനുണ്ട്.